RODZICU   CZY  WIESZ ?

 

CO   TO  JEST  DIAGNOZA?

 

Diagnoza psychologiczno-pedagogiczna, to rozpoznanie możliwości i właściwości dziecka. Należy dokonać oceny możliwości dziecka i porównać je do norm rozwojowych, typowych dla danego wieku (norma rozwojowa to poziom różnych możliwości typowy dla około 70%  populacji dzieci w danym wieku).

Przy dokonywaniu diagnozy korzystamy z następujących wskazówek:

• Dzieci w wieku do około 6–7 lat chętnie robią to, co lubią; jeżeli zazwyczaj unikają pewnych czynności, to dlatego, że są one dla nich zbyt trudne! Takie dzieci powinny być w pierwszej kolejności objęte diagnozą.
• Jeżeli jakieś dziecko znacznie odbiega poziomem od innych dzieci przy wykonywaniu różnych czynności, to ono także powinno być objęte w pierwszej kolejności diagnozą.
• Jeżeli jakieś dziecko bardzo chętnie wykonuje jakieś czynności i ich poziom znacznie przewyższa poziom pozostałych dzieci, to takie dziecko oceniamy jako zdolne i zwiększmy w stosunku do niego poziom oczekiwań i wymagań – dbajmy o dalszy jego rozwój.

Podstawowe metody diagnozowania

A. Obserwacja w grupie podczas:

• przyprowadzania dzieci przez rodziców do przedszkola;
• zabaw ruchowych spontanicznych i organizowanych;
• zabaw dowolnych;
• zabaw i gier dydaktycznych;
• zajęć dydaktycznych (rozmowy, rysowanie, lepienie, wycinanie itp.);
• czynności samoobsługowych (rozbieranie się, ubieranie, mycie, jedzenie itp.).

Obserwacja to świadome, zamierzone, celowe spostrzeganie i rejestrowanie interesujących nas reakcji i zachowań bez ingerowania w ich przebieg (np. obserwujemy dzieci podczas posiłków – jak trzymają łyżkę, jaka jest płynność ruchów przy jedzeniu, jak kopią piłkę z rozbiegu, jak skaczą na obu nogach itp.). Uzyskane dane przyrównujemy do norm typowych do wieku diagnozowanego dziecka.

B. Techniki eksperymentalne polegają na prowokowaniu (wywoływaniu) interesujących nas zachowań, czynności i umiejętności oraz na rejestrowaniu poziomu ich wykonania (np. Poskacz na jednej nodze, Narysuj koło, Policz klocki, Zbuduj wieże, Zgadnij zagadkę itp.). Konieczne są tu:

• zrozumiałe dla dzieci, odpowiednie polecenia, instrukcje (niekiedy z podaniem przykładów tak, by dzieci je zrozumiały);
• odpowiednie pomoce i narzędzia dydaktyczne dopasowane do wieku i możliwości dzieci.

Uzyskane dane przyrównujemy do norm typowych do wieku diagnozowanego dziecka.

C. Analiza wytworów (rysunki, szlaczki, ulepianki, wydzieranki itp.). Oceniamy:

• czy wytwory zgodne są z poleceniami;
• tempo pracy dziecka i poziom skupiania uwagi;
• umiejętność radzenia sobie z pracą;
• umiejętność pokonywania trudności;
• poziom, jakość wytworu, porównując go do norm wiekowych.

D. Kierowana rozmowa z rodzicami na temat:

• stanu zdrowia dziecka;
• lęków dziecka;
• apetytu i snu (czy dziecko śpi samo, w jakich godzinach, czy sen spokojny, czy nie

itp.);

• zainteresowań dziecka i trybu dnia (czytanie dziecku, oglądanie TV, klocki, lalki itp.);
• ruchliwości dziecka (w normie, czy zbyt pobudliwe; jak skupia uwagę; woli spokojne zabawy czy bieganie, skakanie; huśtanie się, rowerek itp.);
• stosowanych przez rodziców wymagań oraz nagród i kar (dzieci zbyt często karane przeżywają lęk, co znacznie obniża ich możliwości).

Zebrane informacje na temat dziecka należy zanotować, a następnie wpisać w przygotowaną tabelę z jednoczesną ich oceną (patrz tabela).

1. Co należy diagnozować i dlaczego

 

A. Poziom rozwoju ruchowego – sprawność ruchowa (duża motoryka):

• sprawność i zwinność ruchów;
• koordynację ruchów;
• zdolność do utrzymywania równowagi

(właściwości te będą rozpisane na poszczególne ruchy i ich jakość tak, by pokazać różnice między dziećmi starszymi i młodszymi).

Dlaczego? Wiek przedszkolny jest okresem intensywnego rozwoju ruchowego i jego doskonalenia, daje fundament dalszego rozwoju w szkole. ruchy mają wpływ na rozwój całego układu nerwowego; ruchy mają wpływ na rozwój wszystkich narządów wewnętrznych i ich funkcji (krążenie, oddychanie, trawienie itd.); ruchy mają wpływ na rozwój procesów poznawczych: uwagi, pamięci, spostrzegania i myślenia; na rozwój emocji i uczuć oraz na poznawanie przez dziecko własnych możliwości; ruchy mają duży wpływ na poznawanie zależności przestrzennych (na, za, pod, nad, obok, przed, w prawo, w lewo, na górze, w dole itd.); koordynacja ruchów i równowaga ułatwiają dziecku orientację na kartce papieru w szkole (mieszczenie się w liniaturze, poznawanie wielkości i kierunku pisania liter, cyfr itd.).

B. Sprawność rąk – tzw. mała motoryka (także manipulacja – poznawanie właściwości przedmiotów przy pomocy dotyku):

• poziom czynności samoobsługowych i higienicznych (koordynacja ruchów rąk);
• budowanie z klocków, lepienie, wycinanie, wydzieranie, zabawy w piasku, przesypywanie, wkładanie i wyjmowanie drobnych rzeczy, układanie, porównywanie (koordynacja ruchów rąk i koordynacja wzrokowo-ruchowa);
• zamalowywanie i samodzielne rysowanie rysunków (rozwój grafomotoryczny);
• rysowanie po śladzie, rysowanie wg wzoru szlaczków, figur geometrycznych (rozwój grafomotoryczny i koordynacja wzrokowo-ruchowa).

Dlaczego? Wiek od 3 do 6 lat to kształtowanie i doskonalenie czynności wykonywanych przy pomocy rąk, czynności typowych dla człowieka. Manipulowanie stanowi podłoże rozumowania matematycznego i rozwoju wyobraźni przestrzennej. Dobry początek rozwoju ruchów rąk i ich stymulacja znacznie ułatwia i doskonali te ruchy, co bezpośrednio przekłada się także na czynność pisania w szkole. Ważne są: postawa przy siedzeniu przy stole podczas rysowania; sposób trzymania przyboru; odpowiednia sprawność rąk i nacisk przy rysowaniu; odpowiednia płynność ruchów, ich kierunek i tempo; prawidłowa współpraca rąk przy wykonywaniu czynności samoobsługowych itp. Dziecko radzące sobie w czynnościach samoobsługowych czuje się bezpieczne, wie, że sobie poradzi bez pomocy dorosłych, staje się bardziej samodzielne i dojrzałe emocjonalnie – nie czuje bezradności.

 

C. Funkcje wzrokowo-przestrzenne – spostrzeganie wzrokowe, uwaga i pamięć wzrokowa:

poziom spostrzegania ludzi, rzeczy, zjawisk, czynności itp. wokół siebie; pamięć wzrokowa;

• spostrzeganie i rozumienie treści obrazków – uwaga i pamięć wzrokowa (co dziecko spostrzega: elementy, czynności, zależności przestrzenne itp.);
• spostrzeganie i różnicowanie figur geometrycznych (rozpoznawanie, odwzorowywanie kształtów, szlaczków itp.); koordynacja wzrokowo-ruchowa;
• spostrzeganie: rozpoznawanie  i odwzorowywanie figur złożonych;
• spostrzeganie zależności przestrzennych (obok, za, nad, pod, z lewej, z prawej itp.);
• odpowiedni poziom uwagi i pamięci wzrokowej.

Dlaczego? Od około 3 lat rozwijają się i doskonalą czynności analityczno-syntetyczne w spostrzeganiu wzrokowym. To dzięki temu spostrzeganiu, uwadze i pamięci wzrokowej dziecko przyswaja najwięcej informacji o otaczającym świecie – informacje te, to podstawa i materiał dziecięcego myślenia. Analiza i synteza wzrokowa leży u podstaw różnicowania i zapamiętania kształtu liter i cyfr. Jest to konieczny warunek poznania znaków graficznych, a tym samym nauki pisania i czytania. Zaburzenia w tym zakresie mogą być sygnałem ryzyka dysleksji wzrokowej.

 

D. Funkcje słuchowo-językowe – mowa, spostrzeganie słuchowe, uwaga i pamięć słuchowa:

• poziom rozwoju mowy (jakość wymowy, znajomość bierna i czynna słów, budowanie zdań i posługiwanie się nimi, komunikowanie się przy pomocy mowy);
• rozumienie przez dziecko treści wypowiedzi, słuchanie opowiadań i czytania książek (analiza i synteza zdania, uwaga i pamięć słuchowa);
• poczucie rytmu i rymów – uczenie się wierszyków, piosenek, klaskanie i poruszanie się w rytm muzyki (spostrzeganie zależności czasowych);
• analiza i synteza słuchowa: dzielenie zdań na wyrazy, synteza wyrazowa, podział wyrazów na sylaby, synteza sylabowa, (wysłuchiwanie głosek w nagłosie występuje u dzieci w wieku powyżej 5 lat  i nie dotyczy dzieci młodszych);
• łatwe i dość szybkie uczenie się i zapamiętywanie sekwencji: pór dnia, pór roku, dni tygodnia.

Dlaczego? Wiek od około 3 lat to intensywny rozwój mowy kontekstowej i komunikacyjnej. Dzieci wypowiadają się już zdaniami, mowa staje się narzędziem myślenia, przy pomocy słów dzieci uczą się, zdobywają informacje o świecie, korzystają z instrukcji słownych, mowa staje się potężnym źródłem emocji. Analiza i synteza słuchowa umożliwia różnicowanie głosek i czasu ich trwania – jest podstawą dobrego opanowania mowy oraz nauki czytania i pisania, a tym samym umożliwia korzystanie przez dzieci z podręczników w czasie całego okresu nauki! Zaburzenia w tym zakresie mogą świadczyć o ryzyku dysleksji słuchowej.

 

E. Funkcje myślowe – rozumienie treści słów i poleceń, rozumienie skutków prostych czynności, podstawowe umiejętności wnioskowania itp.:

• rozumienie treści złożonych poleceń; rozumienie treści opowiadań, bajek, teatrzyków;
• układanie obrazków tak, by powstała krótka historyjka;
• rozumienie  niedorzeczności i umiejętność ich poprawy;
• rozumienie treści prostych zagadek i rebusów;
• odpowiedni poziom myślowego różnicowania (Czym się różnią; Dlaczego są inne np. łóżko i wózek, koń i krowa, samochód i samolot itp.), a po odpowiedzi dzieci: A w czym są one do siebie podobne, co mają podobnego łóżko i wózek itd.); odpowiedni poziom definiowania (Co to jest.... np. bocian, stół, talerz itd.); znajomość podstawowych pojęć (np. Pokaż na obrazku owoce, ptaki, rośliny, zabawki  itp.; Co na obrazku nie pasuje do narysowanych rzeczy i dlaczego?);
• umiejętność  wyjaśniania: Po co?, Dlaczego?, Co się może stać?.

 

Dlaczego? W wieku przedszkolnym, od około 3 lat dziecko uczy się operowania informacjami, przekształcania informacji, a to jest podstawą myślenia! (Myślenie, to tworzenie nowych informacji, dzięki przekształcaniu informacji już posiadanych). Odpowiedni poziom myślenia jest niezbędnym warunkiem korzystania z edukacji w przedszkolach, szkołach podstawowych itd. Aby myśleć, trzeba mieć: wrodzoną zdolność do myślenia (inteligencja), odpowiednią ilość informacji i umiejętności, doświadczenie w przekształcaniu informacji. Rozwój myślenia zależy także od dojrzewania układu nerwowego – czyli od wieku dziecka.

 

F. Myślenie matematyczne – operowanie na liczbach i pojęciach z nimi związanymi:

• rozumienie pojęć: większy – mniejszy, więcej – mniej – tyle samo itp.;
• przeliczanie kolejne – znajomość liczebników głównych (różnice wiekowe);
• pojmowanie ostatniego liczebnika jako liczebności zbioru;
• znajomość i rozumienie liczb porządkowych;
• dodawanie i odejmowanie na konkretach (różnice wiekowe);
• umiejętność dzielenia elementów „po równo”;
• umiejętność szeregowania i klasyfikowania elementów wg 2, 3 kryteriów (np. wielkość; barwa, rodzaj);
• rozpoznawanie figur geometrycznych, znajomość ich nazw;
• rozumienie symboli (np. symboli pogody, pór dnia, symboli na ubrankach, w szatni itp.).

Dlaczego? Opanowanie podstaw matematyki wymaga wielu powtórzeń i utrwalania wiedzy. Odpowiedni poziom myślenia matematycznego jest podstawą systematycznego uczenia się i rozumienia nie tylko matematyki, lecz także w przyszłości fizyki, chemii, geografii, elementów historii itd. Myślenie matematyczne oparte jest na zasadach logiki, wymaga krytycyzmu, ułatwia zrozumienie zasad funkcjonowania świata.

G. Procesy emocjonalno-społeczne (funkcjonowanie w grupie).

Dziecko:

• godzi się na rozstanie z rodzicami, bez zbytnich trudności pozostaje w przedszkolu;
• bawi się obok dzieci, zaczyna powoli współpracować z dziećmi;
• bierze udział w zajęciach, nie izoluje się;
• niezbyt często zdarza się bicie, popychanie innych dzieci, akty agresji;
• coraz rzadziej podkreśla: to moje!, zaczyna dzielić się z dziećmi zabawkami;
• ataki płaczu i złości przy niepowodzeniach są rzadsze i mniej gwałtowne;
• zaczyna podporządkowywać się poleceniom nauczyciela;
• próbuje pokonywać trudności;
• stosuje formy grzecznościowe;
• zna zasady i normy obowiązujące w przedszkolu;
• jest w miarę samodzielne przy jedzeniu, ubieraniu się, sprzątaniu;
• jest na ogół pogodne, zaciekawione zajęciami.

Dlaczego? Emocje i funkcjonowanie w grupie są głównymi motywami podejmowania przez dzieci różnych form aktywności. Emocje pozytywne (radość, pochwała, zadowolenie itp.) stymulują dzieci do działania, emocje negatywne zaś powodują unikanie określonych form aktywności. Wszystkie emocje są u dzieci silne, krótkotrwałe i zmienne (śmiech przechodzi w płacz i na odwrót); dzieci są spontaniczne, nie potrafią jeszcze kontrolować ekspresji (przejawiania) emocji. Poznawanie, działanie, słowa, kontakty z dorosłymi i rówieśnikami, a przede wszystkim zabawa są w tym wieku podstawowym źródłem emocji. Dzieci przez m.in. porównywanie się z rówieśnikami poznają własne możliwości i umiejętności, dążą do samodzielności. Przez „ja” dochodzą do „my”, przez „moje” dochodzą do rozumienia „czyjeś, nasze”. Są jeszcze egocentryczne w działaniu i myśleniu, oceniają wszystko przez pryzmat siebie. Dzieci w wieku od 3 do około 5 lat zbierają tyle doświadczeń emocjonalno-społecznych, że jako pięciolatki zupełnie inaczej funkcjonują. Odpowiednie doświadczenia emocjonalno-społeczne oraz procesy dojrzewania powodują, że dzieci dobrze radzą sobie w szkole, chcą się uczyć i poznawać świat, chcą opanować nowe umiejętności.